Każdy pozostawia ślady

Mówi się, że nie ma przestępstw doskonałych, że każdy sprawca pozostawia jakieś ślady. Sęk w tym, by je odnaleźć i właściwie zinterpretować. Jakiego rodzaju są to ślady i jakie techniki są wykorzystywane w celu ich zdefiniowania?

W kryminalistyce, śladem nazywamy każda zmianę wyglądu bądź umiejscowienia jakiegoś przedmiotu oraz odkształcenia podłoża, pozostałość substancji, rzeczy itp., które nasuwają podejrzenie odnośnie związku z badanym zdarzeniem.

Z punktu widzenia przedstawienia zagadnień dotyczących poszukiwania, ujawniania, a także zabezpieczania czy metod badawczych, ślady można podzielić na trzy grupy, tj.:

• grupa pierwsza obejmuje m.in. odbitki linii papilarnych rak, plamy substancji biologicznych, stanowiących dla podłoża elementy obce, a jednak nie naruszające jego struktury i kształtu. Do tej grupy zaliczane są również tzw. zjawiskowe ślady cieplne (stopnienia, zwęglenia, nadpalenia, okopcenia, zgięcia itp.), mające postać wzrokowo dostrzegalnych zmian w otaczającej nas rzeczywistości. Ślady te charakteryzują się: powstawaniem na skutek działania ciepła; zmianami rozmieszczenia, stanu skupienia, postaci, kształtu lub wyglądu substancji (masy) danego ciała – czyli zmianach jakościowych; dostrzegalnością za pośrednictwem wzroku (jeśli nie są mikrośladami)i względną trwałością. Zjawiskowe ślady cieplne powstają wówczas, kiedy na dane ciało działa strumień ciepła o takim natężeniu, że powoduje on jedynie zmiany ilościowe, a nie  zmiany jakościowe;
• grupa druga śladów deformuje kształt podłoża (np. ślad narzędzia w drewnie) lub też narusza jego wewnętrzny układ strukturalny (np. ślady użycia materiałów wybuchowych);
• trzecia grupa stanowi odrębne od podłoża przedmioty zagubione bądź też celowo porzucone, a mające związek z zaistniałym przestępstwem.

Ślady pamięciowe

Niezależnie od tego podziału, należy również wspomnieć o tzw. śladach pamięciowych, o których już w 1913 r. pisał G.Groeger. Ślady te są odbiciem zdarzenia w świadomości jego uczestników, są relatywne, materialne i identyfikacyjne. Mogą one być rzeczywiste (faktyczne następstwo zdarzenia) oraz pozorne (np. wywołane przez fantazję). Są one odczytywane w ramach przesłuchania, okazania, ekspertyzy (np. badania wariografem).

Ślady pamięciowe mogą pełnić funkcje właściwą śladom kryminalistycznym, tj. funkcję dowodową i wykrywczą.

Mikroślady

Ostatnie lata przyniosły coraz wyraźniejszą koncentrację na tzw. mikrośladach. Są to „niewidoczne lub słabo widoczne okiem nie uzbrojonym cząstki materii albo cechy mechaniczne, możliwe do zbadania jedynie przez zastosowanie metod mikroanalitycznych”. Można je podzielić na mikroślady kontaktowe i bezkontaktowe. Pierwszy rodzaj obejmuje ślady powstałe w miejscach, gdzie dwa lub więcej przedmiotów stykały się ze sobą i oddziaływały na swoje powierzchnie, natomiast ślady bezkontaktowe to np. przeniesienie zanieczyszczeń obecnych w środowisku na daną osobę, bądź  też cząstki znajdujące się na osobie, które przeniosły się na inne przedmioty, podłoża itp. W wielu przypadkach wykorzystanie mikrośladów, przyczyniło się do zidentyfikowania i ujęcia sprawcy przestępstwa.

Istotne jest to, że przy poszukiwaniu śladów należy zwracać uwagę nie tylko na ślady bezpośrednio powiązane ze zdarzeniem, ale również na ślady mające nawet hipotetyczny związek z przestępstwem (np. plamy niewiadomego pochodzenia).